Woningcorporaties slopen steeds meer huurhuizen. De komende jaren gaan er tot wel 10.000 woningen per jaar tegen de vlakte. Vaak komen er meer huizen voor terug, die beter geïsoleerd zijn. Maar voor de mensen die hun huis gedwongen moeten verlaten, is het een hard gelag.

Sloop-nieuwbouw wordt het genoemd, hele woonblokken met sociale huurwoningen die tegen de vlakte gaan ten gunste van nieuwbouw.

Op veel plekken gaat het de komende jaren gebeuren. Niet alleen in de grote steden, maar in allerlei buurten in Nederland kiezen woningcorporaties en gemeenten vaker voor sloop dan renovatie van verouderde woonblokken.

Gedwongen vertrek
Woningcorporaties en de overheid noemen sloop-nieuwbouw zelfs een ‘onlosmakelijk onderdeel van de volkshuisvesting’. Een groeiende groep huurders, van jaarlijks gemiddeld 7500 huishoudens naar ruim 10.000 huishoudens in de komende jaren, zal hun woning gedwongen moeten verlaten.

Het aantal te slopen sociale huurwoningen loopt de komende jaren flink op, zo zie je in deze grafiek.

Die stijging komt volgens woningmarktonderzoeker Cody Hochstenbach (UvA) doordat woningcorporaties na jaren van stagnatie inmiddels weer grote bouwambities hebben.

Sociale vernieuwing
Woningcorporaties gaan de komende jaren tot wel 30.000 nieuwe woningen per jaar bouwen. Ze maken daarbij gebruik van de mogelijkheid om oude woningen af te breken, en op hetzelfde stuk grond meer woningen terug te bouwen. Dit wordt ‘verdichting’ genoemd.

Woningcorporaties hebben meestal twee redenen om te slopen: “Allereerst omdat de woningen in slechte staat zijn”, zegt Hochstenbach. “De tweede reden is te vinden in sociale problemen in de buurt. Door naast sociale huurwoningen meer verschillende woningen terug te bouwen, zoals middenhuur en koophuizen, willen ze die problemen aanpakken.”

Ontwrichtend
Hochstenbach is kritisch op de sloopdrift van corporaties. “Sloop-nieuwbouw is totaal niet duurzaam, bovendien ontwricht het buurten en kunnen mensen niet altijd meer voor dezelfde huurprijs terecht in hun oude buurt.”

En daarbij: er verdwijnt altijd eerst een woning voordat er één wordt bijgebouwd. Volgens Hochstenbach is deze aanpak verstandiger als er geen woningnood is. Elke woning is hard nodig, zegt hij.

“Het probleem oplossen zou veel sneller gaan als corporaties nieuwe buurten zouden bouwen, zonder dat daar bestaande huizen voor tegen de vlakte gaan.”

In de Amsterdamse Van der Kunbuurt begon onlangs de sloop van ruim 200 appartementen. Op dezelfde plek komen meer dan 700 nieuwe woningen terug, waarvan iets meer dan de helft sociale huurwoningen.

“Een woning is altijd te renoveren, maar als je zoveel meer nieuwe woningen kunt terugbouwen op dezelfde plek, is dat ook wat waard” zegt directeur Egbert Dekker van woningcorporatie Stadgenoot. Verdichten kan ook van belang zijn voor het behoud van voorzieningen in de buurt, zoals scholen of zorginstellingen. “Woningen toevoegen heeft veel voordelen.”

Na een lang overlegtraject stemden de bewoners van de buurt ook in met een gedwongen verhuizing. Maar dat gebeurt lang niet altijd.

Groot verzet
In 2018 kreeg de sloop van de Rotterdamse Tweebosbuurt door woningcorporatie Vestia bijvoorbeeld veel aandacht. De bewoners verzetten zich met hand en tand tegen het verdwijnen van meer dan 500 woningen. Tevergeefs, want inmiddels is de Tweebosbuurt bijna helemaal gesloopt.
Deze sloop-nieuwbouwoperatie kreeg veel kritiek, omdat bewoners nauwelijks inspraak hadden en er veel minder woningen teruggebouwd worden in de wijk.

Volgens Hochstenbach is het vreemd dat sommige woningcorporaties bij sloop-nieuwbouwprojecten nog steeds minder woningen terugbouwen dan er verdwijnen.

“Je ziet dat de wachtlijsten voor sociale huur in heel Nederland al jarenlang oplopen. Dus als je voor sloop-nieuwbouw kiest, zorg er dan voor dat er minstens evenveel sociale huurwoningen terugkomen, of liever meer, zodat het aantal groeit.”

Koopwoningen
In het Drentse Schoonoord worden door woningcorporatie Woonservice bijna 70 huizen gesloopt in twee buurten. In ruil hiervoor komen 36 nieuwe huurwoningen terug, en nog eens 45 koopwoningen.

Voor de 79-jarige bewoner Gerard Weima is de sloop een enorme tegenvaller. “Het viel ons de afgelopen jaren al op dat er geen groot onderhoud meer werd uitgevoerd aan de woningen. In januari kregen we een brief dat onze woningen gesloopt worden”, zegt Weima tegen RTL Z.

Het verzet in Schoonoord is fel, omdat er minder sociale huur teruggebouwd wordt dan er verdwijnt. “Er is ruimte zat in Schoonoord voor die koopwoningen”, zegt Weima, die in de jaren 60 de eerste huurder van zijn huidige huis was. “Waarom onze huurwoningen moeten wijken, snappen we niet.”

Woonservice zegt in een reactie dat er door het toevoegen van meer verschillende soorten woningen meer aanbod ontstaat voor alle bewoners van Schoonoord, zoals ouderen in gelijkvloerse appartementen en koopwoningen voor jonge gezinnen.

Terugkeergarantie
“We begrijpen dat het emotioneel zwaar is voor huurders. Zij hebben recht op het sociaal statuut, inclusief verhuiskostenvergoeding.” En er geldt een terugkeergarantie voor wie graag in het dorp wil blijven wonen.

Maar Gerard Weima wil koste wat kost in zijn oude straat terugkeren. “Er gaan meer huurwoningen weg dan er bijkomen, die terugkeergarantie geldt dus niet voor iedereen.”

Sociaal statuut
Het ‘sociaal statuut’ is een wettelijke regeling met daarin de rechten van huurders die hun woning gedwongen moeten verlaten. De voorwaarden variëren per project, maar doorgaans hebben bewoners recht op een alternatieve sociale huurwoning.

Ook kunnen zij kiezen voor een wisselwoning als zij willen terugkeren naar een nieuwe woning in hun oude wijk en hebben ze recht op praktische en financiële hulp bij de verhuizing.

De Woonbond vindt dat huurders tot 3 jaar na de verhuizing recht moeten houden op terugkeer in hun oude wijk, als de mensen niet kunnen aarden in een ander stadsdeel. Ook huurkorting zou de standaard moeten zijn, ook al is de nieuwe woning beter dan de oude.