De Raad van State (RvS) is glashelder: het wetsvoorstel Huurbevriezing rammelt aan alle kanten. De raad adviseert de regering om het wetsvoorstel niet in te dienen bij de Tweede Kamer. De voorbereiding is onzorgvuldig, het kabinet maakt niet duidelijk voor welk probleem deze wet een oplossing is en huurders worden ongelijk behandeld. Bovendien gaat de maatregel ten koste van de plicht van de overheid om voor voldoende betaalbare huizen te zorgen. Daarmee sluit de RvS aan bij de kritiek van Aedes en vele andere partijen en experts, en waarschuwt de raad dat het voorstel de wooncrisis vergroot.

Aedes-voorzitter Liesbeth Spies: ‘De huurbevriezingen hebben ongelofelijk grote gevolgen voor huurders en woningzoekenden. Het vergroot de woningcrisis terwijl het kabinet beweert zich daar hard voor te maken. Het is duidelijk dat Raad van State niets van het wetsvoorstel heel laat: er is geen sprake van een zorgvuldig wetgevingsproces, noch van onderbouwing van de noodzaak van deze wet. De raad wijst bovendien op de grondwettelijke zorgplicht van de overheid om te voorzien in voldoende betaalbare woningen. Als we willen doorgaan met het verbeteren van bestaande woningen én het bouwen van nieuwe betaalbare sociale huur dan moeten de huurbevriezingen van tafel. Bovendien: er zijn veel betere manieren om mensen die het nodig hebben te ondersteunen. Ook dat bevestigt de Raad van State.’

Kabinet: kom met beter alternatief
Wat Aedes betreft is het nu aan de regering om hun verantwoordelijkheid te nemen en dit ondoordachte voornemen terug te draaien. Kom met een beter alternatief dat zowel de koopkracht van kwetsbare huishoudens verbetert als de noodzakelijke ruimte voor investeringen in nieuwbouw, onderhoud en verduurzaming overeind houdt. Die alternatieven zijn er, dus dat mag het probleem niet zijn. Ook de RvS wijst erop dat – gegeven de enorme impact – een zorgvuldige afweging van alternatieven van groot belang is.

Welk probleem wil het kabinet oplossen?
Elke wet moet een goede probleemanalyse kennen en een maatregel die past bij het oplossen van dit probleem. De kritiek van de RvS op de toelichting op het wetsvoorstel is uiterst scherp: ‘het is onduidelijk over het centrale probleem waar dit voorstel op ziet, de groepen die door dat probleem (het hardst) geraakt worden, de context van de problematiek en de feitelijke informatie ter onderbouwing van de noodzaak tot overheidsingrijpen naast de bestaande instrumenten.’ Ook Aedes vraagt zich af welk probleem het kabinet precies op wil lossen. De RvS stelt namelijk ook dat uit onderzoek blijkt dat de huurquote van sociale huurders in corporatiewoningen juist is gedaald. De RvS stelt: ‘Voor zover inkomensondersteuning voor huurders wordt beoogd, ligt het voor de hand om de huurtoeslag in te zetten.’

Geen zorgvuldige wetgeving
De RvS vindt het bezwaarlijk dat de reguliere stappen en bijbehorende waarborgen in het wetgevingsproces niet zijn gevolgd. Aedes heeft er al eerder op gewezen dat dit een ondoordacht plan is waar een probleemanalyse ontbreekt. Van zorgvuldig bestuur lijkt geen sprake zonder de gebruikelijke consultatie van experts en belanghebbenden. Aedes heeft daarom de RvS een brief gestuurd over de impact die dit wetsvoorstel heeft op de mogelijkheden van corporaties om huurders en woningzoekenden aan een fijne woning te helpen.

Eigendomsrecht
De raad wijst er verder op dat het eigendomsrecht van corporaties in het geding is. Door een streep te zetten door de – in de Nationale Prestatieafspraken afgesproken – huurverhoging verliezen corporaties een groot deel van hun investeringscapaciteit. Als die wegvalt, zo stelt ook de RvS, lukt het zeker niet om voldoende betaalbare huurwoningen te bouwen en huidige woningen te onderhouden en verbeteren. Daarmee toont het kabinet zich uiterst onbetrouwbaar en wordt een risicovol precedent geschapen. Immers, hoe kunnen maatschappelijke partners nog langer vertrouwen op de waarde van de handtekening van deze regering?

Die vraag is inzet van het kort geding dat woensdag 4 juni dient bij de rechtbank Den Haag. Zonder dit vertrouwen ontbreekt de basis om de woningbouw te versnellen en legt de regering een tikkende bom onder de woningbouw.
Ortec Finance becijferde dat de bouw van 180.000 woningen of de isolatie van 1,6 miljoen woningen op niet doorgaan door de huurbevriezingen. De RvS rekent op naar schatting 85.000 minder nieuwbouw en 365.000 minder verduurzaamde woningen. Daarnaast verwacht de raad dat onderhoud en renovatie worden uitgesteld en dat sommige woningcorporaties vastgoed moeten verkopen om aan de financiële eisen te voldoen. De RvS stelt dat dit op gespannen voet staat met de doelstellingen van de regering ten aanzien van nieuwbouw en verduurzaming en vormt een ernstige tekortkoming in het licht van de grondwettelijke zorgplicht van de overheid op dit terrein.